Door Bart Van Hecke, senior UX-lead
Hoe het allemaal begon
In elke productiesector zijn er enkele belangrijke mijlpalen die de fundamenten van die industrie grondig veranderen. De allereerste release van de iPhone is waarschijnlijk het meest bekende voorbeeld, maar ik herinner me vele andere voorgangers. Zo was ik als kind een fervente liefhebber van hifi-systemen. Ik kende elk model, van Akai tot Yamaha. Het geld dat mijn moeder gespaard had voor mijn schooltrip naar Griekenland ging uiteindelijk niet naar de trip, maar ik bleef in België en kocht mijn eerste hifi-installatie: een Pioneer. Maar wat heeft dat met UX te maken?
Dit was mijn eerste stereoset, zonder de draaitafel weliswaar.
Ongeveer een jaar later kreeg ik een ingeving op een nogal ongebruikelijke plek: de tandartspraktijk. Mijn tandarts pronkte altijd met de nieuwste snufjes en toen ik op zijn stoel lag met een hoop ijzeren gedoe in mijn mond trok iets glanzend aan de muur mijn aandacht. Het ding had twee speakers en een draaiende compact disk achter een glazen deurtje. Het was de laatste nieuwe stereo van Bang & Olufsen:
Ik was volledig verbluft toen ik de installatie zag. Terwijl de tandarts het glazen deurtje nogal stoeferig opendeed om de disk te vervangen, besefte ik iets dat ik me nooit eerder realiseerde. Stereosystemen, hoe cool ze toen ook al waren, konden nog cooler gemaakt worden door een weldoordacht design. Waarom had ik daar als kind nooit aan gedacht toen ik zelf imaginaire stereosets tekende?
Toen ik de tandarts vroeg naar de kostprijs, wist ik dat ik maar twee keuzes had: ik zou een tandarts moeten worden later of ik zou een carrière als designer moeten nastreven en die dingen gewoon zelf gaan ontwerpen. Omdat mijn talent voor medische wetenschappen zeer beperkt was, koos ik het laatste.
De ontdekking van onszelf
Design Ladder
Design heeft de afgelopen 100 jaar zoveel momentum gehad dat het een no-brainer geworden is dat in elke ontwikkelingsfase van een product een designer nodig is. Of dat zou in ieder geval toch zo moeten zijn. Helaas is de realiteit anders. De rol van een designer in een ontwikkelingsproces is vaak van voorbijgaande aard. Gaande van verplichte passage in de eerste workshop over Design Thinking, tot het visualiseren van interface op het einde. Nog veel te vaak worden designers niet bij de development- of strategiefase betrokken. En dat is jammer.
Je hebt misschien al gehoord over de Design Ladder. Deze vrij rechtlijnige hypothese werd in 2001 ontwikkeld door het Danish Design Centre en illustreert hoe bedrijven wereldwijd design toepassen in hun organisatie.
- De 1e trede omvat helemaal geen design. Denk maar aan alle bedrijven in de jaren ‘80. Toen hadden software engineers zeggenschap over de look&feel van de user interface zonder enige hulp van designers. Het was bezwaarlijk mooi te noemen.
- Trede 2 illustreert bedrijven die designers enkel als vormgever en stylist van hun producten inzetten op het einde van de ontwikkelingsproces. Dit was vooral aan het begin van het bloeiende digitale tijdperk aanwezig.
- Trede 3 en 4 kijken verder dan design als pure vormgeving en behandelen het als een denkproces en strategie waarbij ‘design als een strategie’ het ultieme doel van een organisatie is.
Trapje hoger
In 2016 werden twee extra treden aan de ladder toegevoegd; ‘design als verandering’ en ‘design als cultuur’. In deze stappen wordt design gebruikt op een macroniveau van bedrijven, sectoren en zelfs concurrerende landen. Zo gebruiken bedrijven op deze treden design om een strategie te implementeren. Zoals bijvoorbeeld roadmaps en diagrams gebruiken om bedrijfsprocessen en -vooruitgang te visualiseren. Of change management en bedrijfscultuur te implementeren.
Hoewel sommige organisaties beweren het hoogste niveau te hebben bereikt of daarin grote stappen maken, balanceert het overgrote deel helaas nog steeds op de tweede trede. De ladder heeft natuurlijk veel meer treden tussenin, dus zolang we stap per stap vooruit gaan, geraken we er wel.
De belangrijkste take-away van deze ladder, is dat designers tot de belangrijkste mensen behoren om organisaties vooruit te helpen in de toekomst. Maar die toekomst brengt ook een grote uitdaging met zich mee.
Meer dan twee dimensies
Lang na mijn puberale passie voor stereo’s startte ik mijn carrière als grafisch designer voor printmedia. Ik ontdekte de wereld van digitale user experience (gebruikerservaring) en UX-design. Stilaan zag ik hoe logge bedrijfsapplicaties met complexe bedrijfslogica worstelden om te passen in een steeds mobielere wereld.
Door de jaren heen hebben UX-designers geleerd om om te gaan met een breed spectrum aan gedrags- en cultuurwetenschappen. En zo de u (gebruiker) in UX te helpen. Intussen is een UX-designer een psycholoog, socioloog, antropoloog, decorateur, architect en zoveel meer in één. Want hoe meer we evolueren van een consumptiegedreven samenleving naar een servicegerichte wereld, hoe meer designers nieuwe manieren moeten vinden om die gebruikerservaringen te ontwerpen. Helaas ligt de focus van design in digitale technologie vandaag nog steeds zeer sterk op gebruiksvriendelijkheid en esthetiek voor 2D-ervaringen. In plaats van op de 3D-wereld die alsmaar groter wordt.
Slimme 3D-applicaties nemen de wereld over
Technologieën van vandaag zijn intelligent genoeg om te begrijpen hoe we ons als mensen in een virtuele 3D-wereld gedragen en nemen die gedragingen ook over. Zo zijn er invoermodellen op basis van gebaren, spraakherkenning of bewegingsdetectie die ervoor zorgen dat onze toestellen ons begrijpen zoals wij ook elkaar begrijpen. In feite wordt de wereld rondom ons één grote interface, gemakkelijk en comfortabel genoeg om mee te communiceren.
We zijn het echter nog niet gewend om te designen voor 3D-media. Terwijl de mobiele revolutie ongeveer 10 jaar nodig had om de gemeenschappelijke user interface-taal van swipen, pinching of zoomen tot stand te brengen, is er tot op de dag van vandaag nog steeds geen standaard voor 3D-interfaces. Stel, je ontwerpt een user interface voor augmented of virtual reality. We proberen daarbij nog altijd vast te houden aan wat we weten uit onze ervaring in 2D-design. Toch weten we dat dat geen garantie is dat dit dan is wat de gebruiker nodig heeft.
Het is duidelijk dat wat we vandaag zien een verspreiding is van technologie als een product met een tastbare interface. 3D opent een wereld van mogelijkheden voor ons om mee te communiceren op een manier die eigenlijk voor ons veel natuurlijker aanvoelt dan 2D. Ontwerpen met een extra dimensie in gedachten kan mensen helpen hun zintuigen te gebruiken om de omgeving om hen heen te verkennen. Mensen zijn uitzonderlijk goed in het detecteren van beweging en ons lichaam is tot zoveel meer in staat dan alleen onze vingers te swipen over een glazen scherm.
Onze focus moet duidelijk verbreden of veranderen. Een logische stap voor designers is dus denken als storytellers, animators of choreografen en zichzelf onderdompelen in het gebied van beweging en interaction design voor 3D-ruimtes. Want als we niet aanpassen, zullen services in de Metaverse-wereld even onnodig en onbruikbaar zijn als een desktop publisher in een mobile app wereld.
Humanisering van opkomende tech
Vandaag staan we op het kruispunt van data-driven technologiestromen die allemaal proberen om de gedesoriënteerde gebruiker aan boord te krijgen. Maar als we mee willen met de tijd zullen deze complexe, gelaagde softwaremodellen designers moeten dwingen om onze blik te veranderen. Denk even aan de gehypte wereld van crypto currency.
Crypto
Als je enige ervaring hebt met crypto weet je hoe je een wallet moet opzetten, kopen en handelen op de beurs. En misschien investeer je af en toe in een aantal handige NFT’s. Maar voor de gemiddelde man of vrouw in de straat is de algehele gebruikerservaring ervan gewoon te ingewikkeld. Het jargon, de acroniemen, de vage beschrijvingen, … Ze geven je allemaal het gevoel dat je meer dan vijf decennia geleden geboren bent. We missen momenteel een conceptueel model van wat crypto en de wereld van blockchain voor ons kunnen doen. En dat is slechts een van de vele technologieën die onze markten zullen overspoelen. Het is stilaan duidelijk dat de onderstroom van veel technologieën wordt gevoed door een aantal echt slimme mensen die genetisch denken in ‘als/anders’-functies in plaats van bruikbaarheidspatronen. Voor een wereld die zo veelbelovend is, is het een open uitnodiging om het design ervan te verbeteren.
De vierde dimensie: tijd
Bovendien introduceert opkomende technologie de noodzaak om te ontwerpen met een cruciale vierde dimensie in gedachten, namelijk tijd. Toekomstige technologieën zullen niet beperkt blijven tot vaste schermen, maar eerder kneedbaar zijn in de tijd. Tijd heeft het vermogen om relatief, rekbaar en nogal wispelturig te zijn met informatie. Het behandelt gegevens op verschillende tijdstippen anders. Als we ontwerpen met tijd in het achterhoofd, betekent dit dat we met onzekerheden moeten omgaan. We worden een beetje filosofisch, maar overweeg het volgende scenario.
Nanobots en moodswings
Stel: er is een energiedrankje dat je sportprestaties verbetert met een factor 100. Het is echter geen gewoon drankje, maar een vloeistof die een leger nanorobots bevat die moleculen vrijgeven via je bloedbanen naar je hersenen. Het resultaat is dat je hersenen de spieren activeren op manieren die je voorheen niet gebruikte. Toch gedragen deze geprogrammeerde moleculen zich anders wanneer je geest wordt vertroebeld door slecht nieuws dat je zojuist hebt ontvangen. Het wekt dezelfde neuronale patronen op die nu depressief aanvoelen in plaats van gestimuleerd, waardoor je humeur verslechtert.
Het scenario hierboven is niet voor de nabije toekomst. Toch is het ook geen fictie. Synthetische biologie (synbio) zou een belangrijke factor kunnen zijn in het ontwerpen van toekomstige designs. Het zal dan gaan over het bedenken van zeer kleine nanofabrieken die we planten in organische structuren, zoals ons eigen lichaam. Om de functies ervan te optimaliseren of aan te passen naar hoe we het willen. Je zou het de voorloper van een langer leven kunnen noemen.
Een nieuwe plek voor de designer?
Maar hoe anticipeer je op het designen van deze zaken? Wetende dat geen enkele neuron hetzelfde is, mensen hun gemoed verandert of ze gewoon even een dipje hebben? Only time will tell.
De vraag is dus, hoe overtuigen we mensen van een technologie die nog niemand helemaal begrijpt? Wat is de rol van een interface designer als het medium een veranderend iets is. Kortom: waar past de designer precies in heel het proces en in de toekomst?
Want is dit alles niet het domein van ingenieurs en wetenschappers? Ja, klopt. Maar hoewel deze slimme analytische geesten een wiskundige vorm van creativiteit toepassen, is het duidelijk dat sommige menselijke aspecten ontbreken.
Dat is de reden waarom we tegenwoordig voornamelijk technologieën ervaren die, ondanks alle hoge vooruitzichten te maken hebben met een schandelijk lage acceptatie van de brede bevolking. John Thackara, de auteur van ‘In the bubble: designing in a complex world’ zei al in 2006: “We hebben een op technologie gerichte samenleving gebouwd die opmerkelijk is qua middelen, maar wazig qua doelen. Het is niet langer duidelijk op welke vraag al deze dingen […] een antwoord zijn, of welke waarde het toevoegt aan ons leven.”
Behalve dat hij binnenkort misschien ook ‘bewegingchoreograaf’ is, kan een designer er goed aan doen om inspiratie op te doen uit wetenschappen als biologie, psychologie, scheikunde en nog veel meer. Als je bijvoorbeeld de boodschap aan een gebruiker zou overbrengen dat een bepaalde functie van je product aan of uit staat, zou je visuele indicatoren in een 3D-ruimte kunnen gebruiken. Maar misschien kunnen de materialen van het product diezelfde boodschap zelf doorgeven en zouden interfaces in de loop van de tijd leren, groeien en evolueren.
Enkele tips voor de toekomst
Step by step
Als je een designer bent die dit leest, heb je misschien het gevoel dat de dingen helemaal niet zo snel gaan. Wees gerust: je zal nog vele jaren kunnen doen wat je nu doet. Maar als ontwerper heb je, net als ik, een aangeboren neiging om de best mogelijke ervaring voor gebruikers te ontwerpen. En zoiets houdt in dat je moet nadenken over nakende technologische innovaties.
Nu komt het moeilijkste: hoe doen we dat? Wel, zoals een beroemd Afrikaans spreekwoord zegt: « we eten een olifant hap voor hap ». In een eerder artikel schreef ik over het ontwerpen van organisaties naar de toekomst. Daarin haal ik manieren aan om design in elke organisatie te integreren. Dit door relatief eenvoudige technieken zoals design thinking toe te passen en kleine stappen aan te bieden. Het geeft je heel eenvoudige en concrete stappen waar je moet beginnen. Het punt is echter dat we moeten beginnen. We moeten niet wachten tot de toekomst voor de deur staat en dan pas de werking ervan leren.
Schaakmat
Er is één zekerheid: de toekomst is onzeker. Dus het beste is om gewoon te beginnen. Laat me illustreren wat ik bedoel met een eenvoudig voorbeeld dat ik leende van Dirk Knemeyer, een sociaal futurist en oprichter van Involution Studios. Overweeg schaken. Waarom neem je een schaakstuk in je hand en overloop je alle mogelijke stellingen? Je kan toch ook eerst bedenken wat de beste stelling zou zijn en dan je stuk daar gewoon zetten? Wat is het effect je schaakstuk te verplaatsen als er geen daadwerkelijke verandering in positie is?
Het antwoord is simpel: wij denken door te doen. We gebruiken ons lichaam om onze denkvaardigheden uit te breiden. Het is een techniek die ‘gedistribueerde cognitie’ wordt genoemd. Dat is exact wat we moeten doen als we beginnen met designen. Wanneer zich een technologische uitdaging voordoet, waarop we geen duidelijk antwoord hebben, moeten we gewoon beginnen te spelen. Gebruik je empathische vaardigheden om contact te maken met de user en gebruik je onderzoeksvaardigheden om mogelijke resultaten te onderzoeken en prototypen te maken.
De waarde van design
We moeten ervoor zorgen dat design niet devalueert tot een soort hersenloze uitvoering van technologie. Maar uitgroeit tot een voorloper ervan. Waarbij een ontwerper implicaties in twijfel trekt. Daarna stromen en logica beïnvloedt. Vervolgens materialen en methodologieën onderzoekt en uiteindelijk verschillende mogelijke toekomsten materialiseert die beantwoorden aan verschillende scenario’s. Net zoals een UX-designer doet voor het conventionele digitale product van vandaag. Design moet daarom een onderzoeksinstrument zijn en een designer moet evolueren naar een rol als facilitator.
Bovendien zullen ontwerpers niet alleen facilitators zijn, maar zeker ook systeemdenkers. We ontwerpen niet langer voor een paar schermen, maar voor een reeks digitale en fysieke oplossingen in een breder ecosysteem. Dit binnen variabele contexten en tijdframes. Wij ontwerpen systemen waarop technologieën een antwoord bieden. Meer dan nu zal het de verantwoordelijkheid van een designer zijn om mogelijke fouten in dat ecosysteem te herkennen en een oplossing te vinden. Het zal uiteindelijk de rol van een UX-designer zijn om de kloof tussen het publiek en de academische denkers te dichten. En om daarna op begrijpelijke manieren te communiceren en de barrière tussen wetenschap, technologie en samenleving te doorbreken. Uitdagend, toch? 😉
Eeuwig leren
Misschien is het voor een designer ook niet zo erg om opnieuw te leren begrijpen wat er onder de motorkap zit. Je zal dan geen Python- of Solidity-programmeur zijn, maar het kan ook geen kwaad om te proberen het conceptuele model erachter te begrijpen. Wanneer ik een concept tegenkom dat ik nog niet begrijp, spring ik naar een ander bericht dat het in net genoeg detail uitlegt om high level te begrijpen. Als ik dit af en toe doe, met kleine stapjes van zo’n 30 minuten per dag, ben ik in staat langzaam de puntjes op de i te zetten. Het helpt om te begrijpen waar de technologische sector aan werkt en hoe wij best starten met het ontwerpen van een ecosysteem eromheen. Het maakt ons in ieder geval geloofwaardiger bij degenen die het ding daadwerkelijk gaan bouwen.
Ogen open
Het kan ook een goed idee zijn om sites zoals Kickstarter of IndieGoGo te bekijken. Zo zie je hoe nieuwe producten worden uitgebracht en ontworpen en hoe ze op de markt worden gebracht. Of je kunt gevestigde ontwerpstudio’s (zoals Superflux, IDEO of Smart Design) volgen en kijken hoe ze ontwerpen voor opkomende technologie. Bij RMDY verkennen we ook dit domein. Met technologieën zoals augmented en virtual reality, computer vision en machine learning. Daarmee helpen we klanten Grow en Glow door middel van creatieve digitale oplossingen.
Ik hoop dat dit artikel je heeft kunnen inspireren en dat je in ieder geval nadenkt over je toekomst als ontwerper.
Succes!
Bart Van Hecke | UX/UI Architect & Solutions Lead RMDY